Zeigarnik etkisi, bitmemiş işlerin zihnimizde nasıl aktif kaldığını, düşüncelerimizi işgal ettiğini ve tamamlanıncaya kadar nasıl uyuduğunu gösterir, tıpkı aç bir insanın yemek yedikten sonra tüm ilgisini kaybedene kadar eve giderken her restoranı ve nefis kokuyu fark etmesi gibi. .
Bu etkiyi okul sınavları sırasında, sınava hazırlanıp oturduğunuzda ve daha sonra artık ihtiyacınız olmadığı için öğrendiğiniz her şeyi kısa sürede unuttuğunuzda kendiniz deneyimlemiş olabilirsiniz.
Zeigarnik Etkisi Nasıl Ortaya Çıktı?
Etki, Litvanyalı-Sovyet psikolog ve psikiyatrist Bluma Zeigarnik için adlandırılmıştır. Hikaye devam ederken, bir gece Berlin’deki bir restoranda kalabalık bir meslektaşı grubuyla akşam yemeğine çıktı ve garsonunun tüm karmaşık yiyecek ve içecek siparişlerini hatırlama konusundaki etkileyici yeteneğini fark etti. Herkes yemeğini bitirip restorandan ayrıldıktan sonra, Zeigarnik çantasını unuttuğunu anlayınca geri döndü, onlara servis yapan garsonu buldu ve yardım istedi. Ama garson onu hatırlamıyordu ve Zeignarik’in nerede oturduğu bilgisi hafızasında yer etmemişti.
Onu nasıl bu kadar çabuk unutabildiğini sorduğunda, garson özür diledi ve yemekler servis edildikten ve ödendikten sonra her zaman siparişlerini (ve müşterilerini) unuttuğunu açıkladı. İşini ancak, yalnızca hâlâ uğraşmak zorunda olduğu açık siparişlere konsantre olursa yapabilirdi. Bu, bitmemiş işlerin bitene kadar akılda kaldığını gösteriyordu. Zeigarnik bunu araştırmaya karar verdi.
Farklı çocuk ve yetişkin gruplarından bir dizi deneyde boncukları dizmek, bulmacaları çözmek, matematik problemlerini çözmek ve kağıt katlamak gibi yaklaşık 18 basit görevi yapmalarını istedi. Katılımcıların yarısının görevlerini bitirmesine izin verdi ve diğer yarısını kesintiye uğrattı ve onlardan başka bir şeye geçmelerini istedi. Katılımcılardan bir saat sonra ne üzerinde çalıştıklarını bildirmelerini istedi. İşi yarıda kalanların, işi tamamlayanlara göre ne yaptıklarını hatırlama olasılıklarının neredeyse iki katı olduğunu keşfetti.
Çalışma dizisi ayrıca bazı değiştirici faktörlere de işaret etti: Görevlerin ortasındaki veya bitişine yakın kesintilerin hatırlanması, başlangıca yakın kesintilerden daha olasıydı. Bir kişinin kapasitesini aşan veya zor olan işler daha sık unutulurken, yorgun olanların tamamlanmış görevleri hatırlama olasılıkları daha yüksekti. Ayrıca, daha “hırslı” – yani rekabetçi – veya eldeki işle ilgilenen kişilerle, tamamlanmamış etkinlikleri daha iyi hatırlayabilen ve tamamlandıktan sonra görevleri unutabilen kişilerin performansında önemli farklılıklar vardı.
Bundan sonra birçok ek araştırmacı Zeigarnik etkisini araştırdı ve Zeigarnik’in bulgularını kopyalamada çeşitli derecelerde başarı elde etti. Amerikalı psikolog Earl Butterfield’ın kırk yıl sonra yaptığı çalışmalarının incelenmesi bitmemiş görevleri hatırlama yeteneğinde ortak bir model olmadığı, ancak sonuçlardaki farklılıkların büyük olasılıkla motivasyona bağlı olduğu sonucunu ortaya çıkarıyordu.
Zeigarnik, ünlü Gestalt psikoterapisti Kurt Lewin tarafından gözden geçirilmişti ve bu nedenle Gestalt teorisinden büyük ölçüde ilham aldı. Kuramına göre, insanların tamamlanmamış görevleri, içlerinde “psikolojik gerilim” ürettikleri için hatırlamaları daha olasıdır. Kişinin zihinsel “tamamlanma talebi” karşılanmazken, gerilim durumu ve tamamlanmamış etkinliklerin hatıra avantajı devam eder. Görev tamamlandığında psişik gerginlik hafifler ve görev hafızadan silinebilir.
Şu anki düşünce, Zeigarnik etkisinin anılarımızın çalışma şeklinden kaynaklandığı yönünde.
Bilgi algılandığında, duyusal bellekte birkaç milisaniye ile beş saniye arasında tutulur. Bir şeye dikkat ettiğimizde, hem kapasitesi hem de uzunluğu sınırlı olan kısa süreli (çalışan) belleğimize aktarılır; sadece belirli bir miktarda bilgiyi hatırlayabiliriz ve onu aklımızda tutabilmek için sürekli olarak prova etmemiz gerekir. Bu nedenle, çok sayıda aç müşteriyle uğraşan bir garsonsanız, yemeklerini bitirip faturalarını ödeyip gidene kadar müşterilerinizin siparişleri konusunda farkındalığınızın devam etmesi gerekecektir. O zaman onları tamamen unutabilirsiniz.
İşinize yaraması için ne yapabilirsiniz?
Nasıl çalıştığını kavradıktan sonra verimliliğinizi çeşitli şekillerde artırmak için Zeigarnik efektini kullanabilirsiniz.
Bir Yerden Başlayın… İstediğiniz Zaman
Bir hafta içinde son teslim tarihinizin olduğunun farkındasınız ve son dakikaya kadar ertelemek istiyorsunuz. Bunu yapmayın. Basitçe bir yerden başlayın. 20 ila 30 dakikanızı ayırın ve hemen dalın. En zor kısımla başlamanıza gerek yok; daha basit bir şeyle başlayın. Görevinize başladıktan sonra, ne kadar küçük olursa olsun, aklınızın bir köşesinde kıvranacak, sizi biraz daha fazlasını yapmanız için dırdır edecek… ve biraz daha… bitene kadar.
Yapmanız gerekenlere hızlı bir genel bakış yaparak da başlayabilirsiniz. Son araştırmalar, bitmemiş bir görevi tamamlama motivasyonunun, onu tamamlamak için ne yapılması gerektiği konusunda daha net olursak daha yüksek olduğunu göstermiştir. Yazarlar buna Hemingway etkisi adını verdiler, yazar Ernest Hemingway’e bir röportaj sırasında sorulduğunda “Bir günde ne kadar yazmalısın?” “En iyi yol, her zaman iyi gittiğinde ve sonra ne olacağını bildiğinde durmaktır. Roman yazarken bunu her gün yapıyorsanız. Asla sıkışıp kalmayacaksın.”
Öğrendiklerinizi Hatırlamanıza Yardımcı Olması İçin Taktik Aralar Planlayın
Herhangi bir şey üzerinde çalışırken mola vermek, Zeigarnik etkisine göre bilgiyi hatırlama yeteneğimizi geliştirir. Araştırmaya göre, tamamen farklı bir şey yapmak için işlerine beş dakikadan bir saate kadar kısa molalar veren insanlar, odaklarını bir oturuşta her şeyi öğrenmeye çalışanlardan daha iyi koruyorlar.
Bu nedenle, çalışmaya çalışıyorsanız, birkaç oturuma bölün. Bir oturuşta ve aynı materyali tekrarlayarak hepsini atlatmaya çalışmak yerine durun ve kendinizi hepsinden uzaklaştırın. Bu, Zeigarnik’in araştırmasına göre “en çok dalmış olmanız” gereken zamandır. Bir fincan kahve içerken veya yürüyüşe çıkarken zihninizin özümsemeye çalıştığınız gerçeklere geri dönmeye devam ettiğini fark edeceksiniz. Mola, öğrendikleriniz hakkında düşünmenize ve çalışma seansınıza yenilenmiş ve odaklanmış hissederek dönmeden önce düşüncelerinizi düzenlemenize olanak sağlayacaktır.
Ulaşılabilir Hedefler Belirleyin
Zeigarnik etkisi, kısıtlamalarımızı anlamamıza ve çalışmamıza da yardımcı olabilir. Bitmemiş işlerin genellikle araya giren düşüncelerin eşlik ettiğini bilmek, havada çok fazla top tutma ve kendinizi batakta hissetme eğiliminiz olup olmadığını anlamanıza yardımcı olacaktır. Her yeni görev, daha önce yapmakta olduğunuz şeyden fiilen bir moladır. Bu, sizi ne kadar çok görev yaptığınız konusunda gerçekçi sınırlamalar koymaya teşvik etmeli ve hayal kırıklığınızı azaltırken iş verimliliğinizi artırmanıza izin vermelidir.
Bu önyargının herkesi etkilediğini bilmek, iç eleştirmeninize, bitmemiş birçok görev karşısında bunalmış hissetmenin, yeteneğinizin bir yansıması olmadığını hatırlatmanıza olanak tanır. Ve bir görevi etkili bir şekilde tamamladığınızda, onunla birlikte gelen başarı ve tatmin duygusunun keyfini çıkarabilir, ardından bir sonraki görev üzerinde çalışmaya başlamak için iyi ivmeyi kullanabilirsiniz.
Günü Yapılacaklar Listesiyle Sonlandırın
Thomas Edison’un ünlü sözü, “Bilinçaltınızdan bir talep olmadan asla uyumayın.” Ancak araştırmalar, bitmemiş işler hakkında çok fazla endişelenmenin uykusuz gecelerle sonuçlanma eğiliminde olduğunu da gösteriyor. Neyse ki, araştırma aynı zamanda kendini kapatmana yardımcı olacak bir yol buldu: Hala yapacakların hakkında net bir plan yap.
Florida Eyalet Üniversitesi’nden E. J. Masicampo ve Roy Baumeister tarafından 2011’de yapılan bir araştırma, yalnızca bir şeyi nasıl yapacağımızı planlama eyleminin bizi bitmemiş görevlerin bilişsel yükünden kurtardığını gösterdi. Deneylerinden birinde, yaklaşan bir sınav hakkında düşünmeleri istenen öğrenciler, sonraki bir kelime tamamlama görevine odaklanamadılar. Akılları yaklaşmakta olan sınavlarına geri dönmeye devam etti. Bu etki, sınava ne zaman ve nasıl çalışılacağına dair bir plan yapmasına izin verilen katılımcılar arasında ortadan kaldırıldı. Başka bir deyişle, bir plan yapmak sadece birini amaçlarına doğru ilerletmekle kalmadı, aynı zamanda bilişsel kaynaklarını başka arayışlar için serbest bıraktı.
Özellikle, hiçbir grup sınava çalışarak hazırlanmamıştı. Zeigarnik etkisi, bir görev bitene kadar cıvıldayan bir alarmdan çok, bir plan oluşturmaya yönelik bilinçaltı bir uyarı olabilir. Bu strateji belirlendikten sonra, bilinçaltı, bilinçli zihni rahatsız etmekten vazgeçebilir ve iş planlandığı gibi tamamlanana kadar rahatlamasına izin verebilir.
Stratejiyi spesifik hale getirmek çok önemlidir. Başka bir çalışmada, sadece hedeflerine nasıl ulaşabileceklerini düşünmek, insanların özlemleri hakkında müdahaleci düşüncelere sahip olmalarını engellemedi. Kesin bir gelecek eylem planına bağlı olan katılımcılar, rahatlayabilenlerdi. Başka bir deyişle, “egzersiz yapmalıyım” diye düşünmek, dikkatleri karşılanmayan hedeflere çektiği için bilinçaltının rahatsız olmasına neden olur ve bilinçaltını bir sonraki adımda ne yapacağı konusunda kararsız bırakır. Bununla birlikte, bilinçli zihin “Yarın sabah işten önce koşuya gideceğim” dediğinde, bilinçaltı ne yapması gerektiğini tam olarak anlar ve bilinçli zihni egzersizle ilgili fikirlerle rahatsız etmesine gerek yoktur.
Bitmemiş işlerin düşüncelerini kapatmak söz konusu olduğunda. Her günün sonunda, günün başarılarını gözden geçirmeye biraz zaman ayırmak ve ardından başka ne yapılması gerektiğini ve nasıl yapılması gerektiğini yazmak, iç huzurunu sağlamanın bir yoludur. Başka bir seçenek de yetki vermektir – diğer insanların bir hedefe ulaşmada nasıl yardımcı olabileceğini düşünmenin, bir kişinin bu hedefe yönelik çaba gösterme dürtüsünü azalttığı kanıtlanmıştır. Müdahaleci düşünceler kaybolabilir. Hedefin aciliyeti azalırsa ve harekete geçme ihtiyacı ertelenir. Bir strateji bir araya geldiğinde bilinçaltınız sevinir. Her şey sonunda işe yarayacaktır.
Kaynak: scitechdaily
İlk yorum yapan olun