Bunlara “Gelgit Bozulması Olayları” deniyor. Ancak bu ifade, bir kara delik karşılaşmasının incelikli, filtrelenmemiş şiddetini gizlemektedir. Kara deliğin radyasyonunun madde fırlatması ile yerçekiminin yıldız maddesini içine çekmesi arasında bir denge vardır. Başka bir deyişle kara delikler dağınık yiyicilerdir. Hubble, astronomlar tarafından, serseri bir yıldızın yerçekimsel boşluğa düştüğünde neler olduğunu ortaya çıkarmak için kullanılıyor.
Yutulan yıldız galaksinin merkezinde, ESO 583-G004’te, yaklaşık 300 milyon ışık yılı uzaklıkta bulunduğundan, Hubble AT2022dsb gelgit olayının kargaşasını yakından yakalayamıyor. Ancak gökbilimciler Hubble’ın güçlü morötesi hassasiyetini kullanarak parçalanmış yıldızdan gelen hidrojen, karbon ve daha fazlasını içeren ışığı incelediler. Kara delikteki cinayetle ilgili adli bilgiler spektroskopi yoluyla sağlandı.
Gökbilimciler, çeşitli ekipmanlar kullanarak kara deliklerin yakınında yaklaşık 100 gelgit bozulması olayı tespit etti. 1 Mart 2021’de, NASA’nın yüksek enerjili uzay gözlemevlerinin birçoğu tarafından başka bir kara delik gelgit bozulması olayı gözlemlendi ve bu olay farklı bir galakside meydana geldi. Veriler, Hubble gözlemlerinin aksine, yıldız zaten parçalandıktan sonra ortaya çıkan kara deliği çevreleyen inanılmaz derecede sıcak bir koronadan X-ışını radyasyonunda toplandı.
“Gözlem süresi göz önüne alındığında, morötesi ışıkta görülebilen gelgit olaylarının sayısı hâlâ inanılmaz derecede az. Bu hayal kırıklığı yaratıyor çünkü morötesi spektrum çok zengin bilgiler sağlayabilir,” diyor Cambridge, Massachusetts merkezli Astrofizik Merkezi | Harvard & Smithsonian’dan (CfA) Emily Engelthaler. “Bu bilgi sayesinde enkazın ne yaptığı hakkında daha fazla şey öğrenebileceğimiz için çok heyecanlıyız. Gelgit olayından bir kara delik hakkında çok şey öğrenebiliriz.” Ölmekte olan yıldız günler ya da aylar süren bir zaman ölçeğinde değişimler geçiriyor.
Yıldız parçalanmasının, merkezinde sakin bir süper kütleli kara delik bulunan herhangi bir galaksi için her 100.000 yılda sadece birkaç kez meydana geldiği düşünülmektedir.
Evrenimizi dönüştüren şiddetli, değişken ve geçici olaylar için ekstragalaktik gökyüzünü haftada bir kez tarayan yer tabanlı bir gözlemevi ağı olan All-Sky Automated Survey for Supernovae, ilk olarak 1 Mart 2022’de bu AT2022dsb yıldız yeme olayını keşfetti. Bu yoğun çarpışmanın Dünya’ya ne kadar yakın ve parlak olması nedeniyle, Hubble gökbilimcileri normalden daha uzun bir süre boyunca morötesi spektroskopi yapabildiler.
“Bu olaylara tanık olmak genellikle zordur. Karışıklık ilk başladığında, oldukça parlak olduğunda belki birkaç gözlem yapılır. Bizim programımız, bir yıl boyunca birkaç gelgit olayını inceleyerek neler olduğunu belirlemek için oluşturulduğu için farklıdır,” diye açıklıyor CfA’dan Peter Maksym.
“Bunu, kara delik gelişiminin bu gerçekten aktif dönemlerinde tanık olacak kadar erken tespit ettik. Birikme hızı zamanla azaldı ve sonunda bir damlama haline geldi.”
Hubble spektroskopik verilerinin yorumu
Hubble spektroskopik verilerinin yorumuna göre, eski yıldız artık oldukça parlak, sıcak, halka şeklinde bir gaz bölgesidir. Güneş sistemi büyüklüğünde olan ve torus olarak bilinen bu bölgenin merkezinde bir kara delik yer alıyor.
“Bu çöreğin kenarında bir şeyler arıyoruz. Kara delikten saatte 20 milyon mil hızla (ışık hızının yüzde üçü) bize doğru fırlatılan bir yıldız rüzgârı gezegenin üzerinden geçiyor” dedi.
“Hala bu olayı zihnimizde işlemeye çalışıyoruz. Yıldız parçalanıyor ve ortaya çıkan enkaz kara deliğe giriyor. Dolayısıyla, size neler olduğunu anladığınız izlenimini veren modeller var ve bir de gerçekte gözlemledikleriniz var. Bilinenle bilinmeyenin kesiştiği noktada bilim insanları heyecan verici bir konumda olabilirler.”
Kaynak: nasa.gov/feature/goddard
1 Trackback / Pingback