Bernoulli Ailesi’ni Tanıyalım

Fizikçiler, matematikçiler, mühendisler, bilim insanları, neredeyse tüm fen gruplarının hepsi için Bernoulli o kadar şey ifade eder ki.

Bernoulli Ailesi dediğimizde kulağımıza bir televizyon programından duyduğumuz Mafya ailesi gibi gelebilir ama onlar Avrupa’nın en şöhretli matematikçisi bol bir aileydi. Şöhretleri 17. yüzyılın sonlarında ve 18. yüzyılın başlarında Bale, İsviçre’deydi. Bu özel ailenin benzersizliği, aile hayatına yıkım getiren inatçı bir çizgidir.

Bernoulli ailesi aslen güçlü Kalvinizm dinine sahip Hollandalı idi. İspanyol dini zulmünden kaçınmaları gerekiyordu. O yüzden İsviçre’ye kaçtılar. Nicholas Bernoulli aileyi İsviçre’ye getirdi. Bu aile matematik odaklı değildi, Bale’de baharat işi yapardı. Üç oğlu vardı ve ikisi akademik camiadaki en etkili matematik uzmanları haline geldi, ancak birbirlerine düşman oldular. Şimdi onları tanıyalım.

Bernoulli Kardeşler Jacob ve John

Jacob Bernoulli

En büyük oğul Jacob  1654’te doğdu ve 1705’te Bale, İsviçre’de öldü. Ailesi onu felsefe ve teoloji okumaya zorladı. Bir Bernoulli gibi, çalışmalara içerledi ama felsefede ustalaştı. Matematiğe ve astronomiye o kadar meraklıydı ki, ebeveynlerinin istememesine rağmen bunları çalışmalarına dahil etti. Felsefeden çok matematik alanında kariyer yaptı. Güçlü bir etkili matematikçi olarak tanınan ilk Bernoulli oldu.

Olasılık üzerinde çalışmaları oldu. Bir şey tekrar tekrar ve büyük miktarlarda olursa, çoğu zaman olması da muhtemeldir yaklaşımından hareket etti. Parlak bir matematikçi de denebilirdi. Ancak ortalama bir çizgisi vardı.

John Bernoulli Kimdir?

Küçük kardeşi  John, 1667’de doğdu ve 1748’de Bale İsviçre’de öldü. Baharat işinde pek başarılı değildi. 16 yaşında Bale Üniversitesi’ne girdi ve tıp okudu. Kardeşi Jacob’dan ona matematik öğretmesini istedi. Bu zamana kadar Jacob onun için bir matematik profesörüydü. Jacob’ın vesayeti altında iki yıl geçirdikten sonra John artık onun dengiydi.

İlk başta, Jacob küçük kardeşine ders vermekte sorun yaşamadı. Kardeşinin yeteneklerini ve hızlı matematik çalışmasını fark etti. Zaman geçtikçe John Bernoulli’nin kanı kaynamaya başladı.

John’ın egosu büyüyordu. İşiyle övünür ve aynı zamanda kardeşini küçümserdi. Jacob o kadar sinirliydi ki John’ın yetenekleri küçümsüyordu. Jacob ondan, öğretmeninin öğrettiklerini tekrar eden bir öğrenci, yani bir papağan olarak bahseder. Jacob ve John akademik toplulukta aile birlikteliklerini sürekli olarak tartışma halindeydiler.

Aile sorunlarına rağmen John mükemmel bir matematikçiydi. Newton’un yerçekimi yasalarında çözemediği problemleri çözmek için hesaplama yöntemleri geliştirdi ve temel ilkeleri keşfetti.

1695’te Jacob, Bale’de matematik başkanıydı. John o kürsüyü istedi. Ama Hollanda’da kendisine başka bir kürsü teklif edildi. Bale’e geri dönmeyeceğine yemin etti. 1705 civarında Johann’ın kayınpederi ölüyordu ve kızını ve torunlarını istiyordu, bu yüzden Johann Bale’e geri döndü. Yolculuk sırasında kardeşi Yakup’un tüberkülozdan öldüğünü bilmiyordu. Johann kardeşinin ölümünü öğrenince kürsüsünde kaldı.

En Ünlüsü Daniel Bernoulli

Daniel Bernoulli Johann Bernoulli’nin üç oğlundan ortanca olanıydı. 1700’de Hollanda’nın Groningen şehrinde doğdu. Johann Bernoulli, babasının kendisine yaptığı gibi, oğlunun matematik alanına girmesini istemiyordu. İhtirasları olan bir insandı.

Johann Bernoulli, Daniel’i matematikte para olmadığına ikna etmeye çalıştı ve Daniel’i bir bir tüccarın yanında çalıştırdı. Ama Daniel direndi.

Daniel, üniversitede mantık ve felsefe okumaya başladı. Basel’den on üç yaşındayken mezun oldu ve iki yıl sonra lisans derecesini aldı. Ertesi yıl, o yüksek lisansını aldı.

Babası sonunda Daniel’in tıp okumasına izin verdi ve sonraki birkaç yıl boyunca, Daniel, Heidelberg, Almanya ve Strasbourg, Fransa’da okudu.

1720’lerin başında Bernoulli, tıp üzerine çalışmak için Venedik’e gitti. Ayrıca eğitimini üniversitede ilerletmeyi umuyordu.

Padua Üniversitesi’ne gitti, ancak bu planı takip edemeyecek kadar hastalandı.

Bunun yerine, matematik üzerinde çalıştı. İlk yayını 1724’te “Matematiksel Alıştırmalar” olacaktı.

Bir yıl içinde Bernoulli, denizde kullanım için bir kum saati de tasarladı. Gemi ne kadar şiddetli hareket ederse etsin, fırtınada bile kum damlasının sabit olması gerekiyordu. Yirmi beş yaşında, bu eseri Paris Akademisi’nin yıllık yarışmasına sundu ve büyük ödülü kazandı.

Bu ödül ve “Matematiksel Alıştırmalar”dan kaynaklanan şöhretin bir sonucu olarak  Saint Petersburg’daki İmparatorluk Akademisi’nde matematik başkanlığını kabul önerildi ve O da kabul etti.

Kardeşi Nicolaus’a da aynı zamanda St. Petersburg’da matematik kürsüsü teklif edildi. Nicolaus, kardeşlerin St. Petersburg’a gelişinden birkaç ay sonra trajik bir şekilde öldü. 

Johann Bernoulli en iyi öğrencisi ve aynı zamanda Daniel Bernoulli’nin çocukluk arkadaşı olan Leonhard Euler’in gelip ona yardım etmesini ayarlayacaktı.

Sonraki yıllar, Daniel Bernoulli’nin hayatının en verimli dönemi olacaktır. Titreşimli sistemleri incelerken, basit düğümler ve bir sistemin salınım frekansları ve müzik aletlerinin tellerinin tüm ip boyunca sonsuz sayıda harmonik titreşimde hareket edişlerini tanımladı.

Daniel astronomi, yerçekimi, gelgitler, manyetizma, okyanus akıntıları ve denizdeki gemilerin davranışları hakkında Paris Bilimler Akademisinden 10 ödül kazandı. Ayrıca olasılık üzerine de önemli çalışmalar yaptı.

Johann(baba) ve Daniel(oğul) arasındaki ilişki gerginleşecekti. 1734’te ikisi de Büyük Paris Akademisi Ödülü için yarıştıklarında ödül her ikisine de verildi.

Oğlunun da ödül alması Johann’ı çıldırttı. Daniel’e yasaklar koydu. Johann Bernoulli 1739’da hidrodinamik üzerine bir “Hidrolika” başlıklı bir makale yayınladığında baba oğul ilişkisi daha da zarar gördü.

Oysa Daniel bir yıl önce çok benzer bir çalışma olan “Hydrodynamica”yı yayınlamıştı. Johann çok ileri gitmiş tarihlerle bile oynamıştı.

Ancak intihal kısa sürede ortaya çıktı. Daniel Bernoulli sonraki yıllarda kalkülüs, mekanik, enerjinin korunumu, salınım, ve cisimlerin dirençli bir ortamda hareket çalışmalarına devam etti.

Aynı zamanda Daniel Bernoulli Londra Kraliyet Cemiyeti , Paris Bilimler Akademisi,  Berlin Akademisi ve St. Petersburg Bilimler Akademisi’nin de bir üyesiydi.

Kaynak: digitalcommons.chapman.edu

Derleyen: Hasan ONGAN