Bilim Tarihinde Bugün : Halley Kuyruklu Yıldızı Dünya’ya Yaklaştı

19 Mayıs, Miladi takvime göre yılın 139. (artık yıllarda 140.) günüdür. Yıl sonuna kadar kalan gün sayısı 226.

Bilim Tarihinde Bugün

• 19 Mayıs 1857’de, “şehirler için elektromanyetik yangın alarm telgrafı” için ilk ABD patenti William Francis’e verildi.
• 19 Mayıs 1884 – Ringling Kardeşler, ABD Baraboo’da ilk sirklerini açtılar. 1919’da Ringling Bros. and Barnum & Bailey Sirki ile birleştiler.
• 19 Mayıs 1896’da Edward G. Acheson, en sert endüstriyel maddelerden biri olan karborundum (silisyum karbür) üretmek için kullanılan bir elektrikli fırın için bir ABD patenti aldı.
• 19 Mayıs 1906 yılında Simplon Tüneli resmi olarak dünyanın en uzun demiryolu tüneli olarak açıldı.
• 19 Mayıs 1910 – Halley kuyruklu yıldızı Dünya’ya yaklaştı.
• 19 Mayıs 1959’da iki nükleer reaktörlü ilk denizaltı tamamlandı.
• 19 Mayıs 2009 – Amerikalı nükleer fizikçi Herbert York öldü.
• 19 Mayıs 2019 – Namibyalı siyasetçi ve fizikçi Nickey Iyambo öldü.

Olaylar

• 639 – Chieh-she-shuai ve yandaşları, Tang İmparatoru Tai Tsung’un yazlık sarayı olan Chiucheng Sarayı’nı bastılar.
• 1515 – Kemah Kuşatması
• 1897 – Oscar Wilde, 1895’ten beri “ahlak dışı yaşam” suçlamasıyla kürek cezası çekmekte olduğu Reading Zindanı’ndan çıktı.
• 1919 – Mustafa Kemal Paşa’nın 9. Ordu Müfettişi olarak Anadolu’ya Samsun’dan ayak basması ve Millî Mücadele’yi başlatması.
• 1924 – Musul sorunuyla ilgili Türk-İngiliz heyetleri arasında, “Haliç Konferansı” diye adlandırılan görüşmeler başladı. 9 Haziran’a kadar sürecek görüşmelerden sonuç alınamayınca, konu Milletler Cemiyeti’ne götürüldü.
• 1934 – Bulgaristan’da faşistler darbeyle iktidarı ele geçirdi.
• 1935 – Frankfurt – Darmstadt arasında ilk Autobahn açıldı.
• 1938 – Atatürk, son defa Gençlik ve Spor Bayramı gösterilerini izledi ve Hatay sorunu ile ilgili olarak -rahatsızlığına rağmen- Güney gezisine çıktı.
• 1940 – İstanbul’da Dolmabahçe Stadı’nın temeli atıldı.
• 1943 – Ankara’da Gençlik Parkı törenle açıldı.
• 1968 – Türkiye İşçi Partisi’nin Kayseri’deki toplantısına saldırıldı; konuşmacılar yaralandı, bayrak ve flamalar yırtıldı.
• 1975 – ABD Senatosu, Türkiye’ye silah ambargosunun kaldırılmasını kararlaştırdı.
• 1979 – 1 Mayıs günü sokağa çıktıkları için tutuklanan Türkiye İşçi Partisi Genel Başkanı Behice Boran ve 330 partili serbest bırakıldı.
• 1981 – Türkiye’de Atatürk Yılı kutlamaları kapsamında “Gençlik ve Spor Bayramı”nın adı Kenan Evren tarafından “19 Mayıs Atatürk’ü Anma, Gençlik ve Spor Bayramı” olarak değiştirildi ve ülkenin her yerinde törenler yapıldı.
• 1981 – Atatürk’ün Selanik’te doğduğu ev yeniden düzenlenerek Devlet Bakanı İlhan Öztrak tarafından hizmete açıldı. Atatürk Orman Çiftliği’nde, Atatürk’ün evinin benzerinin temeli, Başbakan Bülend Ulusu tarafından atıldı.
• 1981 – Devlet Başkanı Orgeneral Kenan Evren, Samsun’da gençlere seslendi: “Gerici, bölücü, yıkıcı ve aşırı değil; yapıcı, yaratıcı, dengeli ve yurdunu, ulusunu her şeyden çok seven, Atatürk gibi seven gerçek Atatürkçüler olunuz.”
• 1982 – Türkiye, Fransa’dan Yılmaz Güney’in iadesini istedi.
• 1989 – Kadın Kurultayı toplandı. İlk kez kapalı bir salonda yapılan kadın toplantısına yaklaşık 2 bin 500 kadın katıldı.
• 1990 – Polis, Kadıköy’de bir eve baskın düzenledi. Çıkan çatışmada, Hatice Dilek Aslan ve İsmail Oral öldü.
• 1991 – Hırvatistan’da referandum yapıldı. Halkın % 94’ü bağımsızlık için oy kullandı. Referanduma katılım oranı % 86 oldu.
• 1993 – Atatürkçü Düşünce Derneği resmen kuruldu.
• 2000 – Fiji’de, silahlı bir grup parlamento binasını basıp, Başbakan Mahendra Chaudhry ile 7 bakanı rehin alarak darbe yaptı.
• 2004 – ABD işgal güçleri, Irak’ın batısındaki Ramadi kentinde bir eve düzenlediği bombalı saldırıda 45 kişiyi öldürdü.
• 2006 – Türkiye Gençlik Birliği kuruldu.
• 2011 – Kütahya Simav’da 5.9 şiddetinde bir deprem oldu. 3 kişi hayatını kaybetti, 120 kişi yaralandı.

Doğumlar

• 1584 – Miyamoto Musaşi, Japon kılıç üstadı (ö. 1645)
• 1701 – Alvise Giovanni Mocenigo, Venedik Dükü (ö. 1778)
• 1762 – Johann Gottlieb Fichte, Alman filozof (ö. 1814)
• 1881 – Mustafa Kemal Atatürk, Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucusu (ö. 1938) (19 Mayıs, onun Samsun’a çıktığı güne atfedilmiş sembolik doğum günüdür.)
• 1890 – Ho Şi Mingh, Vietnam bağımsızlık hareketinin lideri (ö. 1969)
• 1910 – Burhan Arpad, Türk gazeteci ve yazar (ö. 1994)
• 1911 – Ahmet Orhan Arda, Türk yüksek mimar ve Anıtkabir mimarlarından (ö. 2003)
• 1914 – Max Perutz, Avusturyalı-İngiliz moleküler biyolog (ö. 2002)
• 1919 – Georgie Auld, Amerikalı Tenor Saksofon ve Klarnet müzisyeni, grup lideri (ö. 1990)
• 1921 – Daniel Gélin, Fransız sinema oyuncusu (ö. 2002)
• 1923 – Peter Lo Sui Yin, Malezyalı siyasetçi (ö. 2020)
• 1925 – Malcolm X, Amerikalı siyahi lider (ö. 1965)
• Pol Pot, Kamboçyalı komünist lider (ö. 1998)
• 1947 – David Helfgott, Avustralyalı piyanist
• 1954 – Gürbüz Çapan, Türk siyasetçi ve Esenyurt Kurucu Belediye Başkanı
• Nükhet Duru, Türk pop şarkıcısı
• 1962 – Serpil Çakmaklı, Türk sinema oyuncusu
• 1966 – Polly Walker, İngiliz oyuncu
• 1972 – Özcan Deniz, Türk şarkıcı, besteci, oyuncu ve yönetmen
• 1973 – Bülent İnal, Türk oyuncu
• 1973 – Servet Kocakaya, Türk müzisyen
• 1974 – Emma Shapplin, Fransız soprano
• 1974 – Zhang Jin, Çinli dövüş sanatçısı
• 1975 – Eva Polna, Rus şarkıcı, söz yazarı ve besteci
• 1975 – Jonas Renkse, İsveçli şarkıcı
• 1975 – Kentaro Sakai, Japon futbolcu
• 1975 – Ozan Güven, Türk oyuncu
• 1976 – Åsa Westlund, İsveçli politikacı
• 1976 – Kevin Garnett, Amerikalı basketbolcu
• 1976 – Todor Yançev, Bulgar futbolcu
• 1977 – Manuel Almunia, İspanyol futbolcu
• 1977 – Natalia Oreiro, Arjantinli şarkıcı ve oyuncu
• 1978 – Marcus Bent, İngiliz futbolcu
• 1979 – Andrea Pirlo, İtalyan futbolcu
• 1979 – Bérénice Marlohe, Fransız oyuncu ve manken
• 1979 – Diego Forlán, Uruguaylı futbolcu
• 1979 – Koray Avcı, Türk futbolcu
• 1980 – Daniel Ngom Kome, Kamerunlu futbolcu
• 1980 – Demet Evgar, Türk oyuncu
• 1980 – Moeneeb Josephs, Güney Afrikalı futbolcu
• 1981 – Doğukan Manço, Türk şarkıcı ve DJ
• 1981 – Isabella Ragonese, İtalyan oyuncu
• 1981 – Luciano Figueroa, Arjantinli futbolcu
• 1981 – Yo Gotti, Amerikalı rapçi
• 1983 – Eve Angel, Macar pornografik film oyuncusu
• 1983 – Facundo Erpen, Arjantinli futbolcu
• 1983 – Yağmur Atacan, Türk oyuncu
• 1984 – Jesús Dátolo, Arjantinli millî futbolcu
• 1984 – Julius Wobay, Sierra Leoneli millî futbolcu
• 1985 – Jon Kortajarena, Bask model ve aktör
• 1985 – Tom Budgen, Hollandalı profesyonel güreşçi
• 1985 – Yavuz Özkan, Türk futbolcu
• 1986 – Alessandro De Marchi, İtalyan profesyonel yol ve pist bisiklet yarışçısı
• 1986 – Dame Traoré, Katarlı futbolcu
• 1986 – Mario Chalmers, Amerikalı profesyonel basketbolcu
• 1987 – Waldemar Sobota, Polonyalı futbolcu
• 1988 – Antonija Sandrić, Hırvat basketbolcu
• 1989 – Alex Cisak, Polonya asıllı Avustralyalı futbolcu
• 1989 – Dulcita Lieggi, Dominikli manken ve oyuncu
• 1990 – Víctor Ibarbo, Kolombiyalı futbolcu
• 1991 – Álvaro Giménez, İspanyol futbolcu
• 1991 – Moses Sumney, Amerikalı şarkıcı ve söz yazarı
• 1992 – Eleanor Tomlinson, İngiliz aktris
• 1992 – Marshmello, Amerikalı elektronik müzik yapımcısı ve DJ
• 1992 – Mehdi Zeffane, Fransız futbolcu
• 1992 – Ola John, Hollandalı oyuncu
• 1992 – Sam Smith, İngiliz şarkıcı ve söz yazarı
• 1993 – João Schmidt, Brezilyalı futbolcu
• 1993 – Josef Martínez, Venezuelalı futbolcu
• 1994 – Alberto Munarriz, İspanyol su topu oyuncusu
• 1994 – Carlos Guzmán, Meksikalı futbolcu
• 1994 – Cristian Benavente, Perulu futbolcu
• 1994 – Gabriela Guimarães, Brezilyalı voleybol oyuncusu
• 1994 – Shogo Nakahara, Japon futbolcu
• 1995 – Yahya Hassan, Filistin kökenli Danimarkalı şair ve aktivist (ö. 2020)
• 1996 – Brenna Harding, Avustralyalı aktris
• 1996 – Joao Rodríguez, Kolombiyalı futbolcu
• 1996 – Sarah Grey, Kanadalı oyuncu
• 2002 – Başar Oktar, Türk artistik buz patenci

Ölümler

• 1389 – Dmitri Donskoy, 1359’dan itibaren Moskova Büyük Prensi ve 1363’ten itibaren Vladimir Büyük Prensi olarak ölümüne kadar hükmetmiştir (d. 1350)
• 1526 – Go-Kashiwabara, Japonya’nın geleneksel veraset düzenine göre 104. İmparatoru (d. 1462)
• 1536 – Anne Boleyn, İngiltere Kraliçesi (VIII. Henry’nin 2. karısı ve I. Elizabeth’in annesi) (d. 1501)
• 1647 – Sebastiaen Vrancx, Flaman ressam (ö. 1573)
• 1762 – Francesco Loredan, Venedik Cumhuriyeti’nin 106. Dükası (d. 1685)
• 1795 – James Boswell, İskoç avukat ve biyografi yazarı (Dr. Samuel Johnson’ın (“Sözlük Johnson”) biyografi yazarı) (d. 1740)
• 1825 – Henri de Saint Simon, Fransız filozof ve iktisatçı (d. 1760)
• 1859 – Heinrich Zollinger, İsviçreli botanikçi (d. 1818)
• 1864 – Nathaniel Hawthorne, Amerikalı yazar (d. 1804)
• 1895 – Jose Julian Marti, Kübalı şair ve yazar (Küba bağımsızlık mücadelesinin öncüsü) (d. 1853)
• 1898 – William Ewart Gladstone, İngiliz politikacı ve Birleşik Krallık Başbakanı (d. 1809)
• 1904 – Camsetci Tata, Hint sanayici (d. 1839)
• 1918 – Ferdinand Hodler, İsviçreli ressam (d. 1853)
• 1927 – Ahmet Hikmet Müftüoğlu, Türk yazar, diplomat ve Millî Edebiyat Akımı’nın öncülerinden (d. 1870)
• 1932 – Charles Wallace Richmond, Amerikalı ornitolog (d. 1868)
• 1935 – T. E. Lawrence (Arabistanlı Lawrence), İngiliz arkeolog, asker, casus ve yazar (d. 1888)
• 1939 – Ahmet Ağaoğlu, Türk siyaset adamı, hukukçu, yazar ve gazeteci (d. 1869)
• 1945 – Philipp Bouhler, Alman (Nazi) asker (d. 1889)
• 1958 – Ronald Colman, İngiliz aktör (d. 1891)
• 1973 – Osman Fuad Efendi, Osmanlı Hanedanı’ndan şehzade (d. 1895)
• 1986 – Behçet Uz, Türk doktor (d. 1893)
• 1994 – Jacqueline Kennedy Onassis, 35. Amerika Birleşik Devletleri başkanı John F. Kennedy’nin dul eşi (d. 1929)
• 2002 – Leyla Yeniay Köseoğlu, Türk siyasetçi ve Anavatan Partisi kurucu üyesi (d. 1926)
• 2009 – Andrey Yevgenyeviç İvanov, Sovyet-Rus millî futbolcu (d. 1967)
• 2009 – Herbert York, Amerikalı nükleer fizikçi (d. 1921)
• 2009 – Robert F. Furchgott, Amerikalı biyokimyacı ve Nobel Fizyoloji veya Tıp Ödülü sahibi (d. 1916)
• 2011 – Garret FitzGerald, İrlandalı siyasetçi (d. 1926)
• 2011 – Kathy Kirby, İngiliz şarkıcı (d. 1938)
• 2011 – Paul Henze, Amerikalı strateji uzmanı, tarih ve jeopolitik doktoru (d. 1924)
• 2013 – Murat Öztürk, Türk akrobasi pilotu ve haber muhabiri (d. 1953)
• 2014 – Jack Brabham, Avustralyalı Formula 1 pilotu (d. 1926)
• 2015 – Burhan Muhammed, Endonezyalı diplomat ve bürokrat (d. 1957)
• 2015 – Happy Rockefeller, Amerikalı hayırsever ve Rockefeller ailesi mensubu (d. 1926)
• 2016 – Alexandre Astruc, Fransız yönetmen (d. 1923)
• 2017 – Kid Vinil, Brezilyalı şarkıcı, radyo yayıncısı, besteci ve gazeteci (d. 1955)
• 2017 – Noşirvan Mustafa, Iraklı Kürt entelektüel politikacı ve yazar (d. 1944)
• 2017 – Rich Buckler, Amerikalı çizgi roman sanatçısı ve çizer (d. 1949)
• 2017 – Stanislav Petrov, Sovyet asker (d. 1939)
• 2018 – Bernard Lewis, İngiliz asıllı Amerikalı tarihçi (d. 1916)
• 2018 – Harvey Hall, Amerikalı iş adamı ve siyasetçi (d. 1941)
• 2018 – Houmane Jarir, Faslı millî futbolcu (d. 1944)
• 2018 – Maya Jribi, Tunuslu siyasetçi (d. 1960)
• 2018 – Reggie Lucas, Amerikalı müzisyen, söz yazarı ve müzik yapımcısı (d. 1953)
• 2019 – Carlos Altamirano, Şilili siyasetçi, eski atlet, hukukçu ve yazar (d. 1922)
• 2019 – Nickey Iyambo, Namibyalı siyasetçi ve fizikçi (d. 1936)
• 2020 – Annie Glenn, Amerikalı aktivist ve hayırsever (d. 1920)
• 2020 – Gil Vianna, Brezilyalı siyasetçi ve bürokrat (d. 1965)
• 2020 – Ken Nightingall, İngiliz ses mühendisi (d. 1928)
• 2021 – Oğuz Yılmaz, Türk şarkıcı ve şarkı sözü yazarı (d. 1968)

Tatiller ve özel günler

• 19 Mayıs Atatürk’ü Anma, Gençlik ve Spor Bayramı
• 19 Mayıs Cebel Günü (Bulgaristan)
• Rum Kırımı Anma Günü (Yunanistan)
• Fırtına: Kokulya Fırtınası (2 Gün)