Mars gezegenine inmiş olan Perseverance aracının Mars’taki Jezero Krateri’ne tarihi bir iniş yapmıştı. Gezici bölgeyi araştırması ve Dünya’ya geri göndermek için kaya örnekleri toplayacaktı. Kraterin içine hiçbir insan ayak basmamış olsa da, araştırmacıların Dünya’daki benzer bir manzara sayesinde ne beklemeleri gerektiğine dair bazı fikirleri var. Peki bu kraterin bizim için önemi nedir? Jeolojik olarak Salda gölü ile benzerliği olduğu düşünülüyor.
Türkiye’nin güneybatısındaki bir gölün, Mars’taki bir etki krateriyle pek ortak noktası olduğunu düşünmeyebilirsiniz, ancak iki havza benzer mineraloji ve jeoloji içerir. Aslında, Salda Gölü, bir zamanlar bir göl içerdiği düşünülen Jezero Krateri’nde bulunanlara benzer karbonat mineralleri ve çökelme özellikleri (deltalar) içeren Dünya’daki bilinen tek göldür.
Purdue Üniversitesi’nde gezegen bilimcisi ve Perseverance bilim ekibinin üyesi olan Briony Horgan ve İstanbul Teknik Üniversitesi’nden meslektaşları, kıyıları ve çevresini incelemek için 2019 yazında Salda Gölü’ne gitti. Jezero’da yaşam arayışına rehberlik etmek için Salda Gölü’ndeki mikrobiyal ve jeolojik süreçleri daha iyi anlamayı amaçladılar.
Salda Gölü çevresindeki kıyı şeridi ve çevresindeki ana kaya, farklı kökenlere sahip tortullar içerir.
Daha koyu tonlu tortular, çevreleyen anakayanın dik yüzeylerinden aşınmıştır. Açık tonlu tortular, karbonat mineral hidromanyezitten oluşur. Ayrıca, dik bir şekilde daha derin sulara inmeden önce kıyıdan yaklaşık 40 metre açıkta uzanan sığ karbonat bankını (bir ila iki metre kalınlığında) görebilirsiniz.
NASA’nın Mars Keşif Yörünge Aracından alınan verileri kullanan araştırmacılar, bilim adamlarının eski bir gölün kıyısı olduğuna inandıkları Jezero Krateri’nin batı kenarları boyunca bir su havzası mineralleri ve muhtemelen karbonat karışımı tespit ettiler. Horgan ve meslektaşları, bu tortuların Salda Gölü’ndekilere benzer olup olmadığını öğrenmek istiyor.
Mikrobiyalitler
Araştırmacılar, özellikle Salda Gölü çevresindeki daha hafif tortularla ilgileniyorlar çünkü bunlar, Jezero Krateri’nde geçmiş veya şimdiki yaşamın kanıtı olan biyo-imza arayışına bilgi vermede yardımcı olabilirler.
Salda Gölü çevresindeki hidromanyezit çökellerinin, mikropların yardımıyla oluşan “mikrobiyalitler” adı verilen büyük höyüklerden aşındığı düşünülmektedir. Hidromanyezit çökelleri, Jezero’da tespit edilen karbonat minerallerine benzer olabilir. Aşağıdaki fotoğraf, Salda Gölü’ndeki büyük eski mikrobiyalit höyüklerinden oluşan açıkta kalan bir adayı göstermektedir.
Bu yapıların kendileri, mikropların bir zamanlar aktif olduğunun iyi göstergeleridir, bu nedenle araştırmacılar, Mars kraterindeki kayalarda bunların işaretlerini arayacaklar.
Aşağıdaki görüntüler, bir alüvyon yelpazesi deltasının kıyısındaki bir kayanın yüzeyinde büyüyen Salda Gölü’ndeki daha eski bir mikrobiyaliti (solda) ve yaklaşık bir metre derinlikte (sağda) modern bir mikrobiyalitin sualtı görüntüsünü göstermektedir. Yüzeydeki sarı-yeşil film, hidromanyezitin çökelmesine yardımcı olan mikrobiyal topluluklardan oluşur.
Deltalardaki Kaya Yatakları
Jezero Krateri yakınlarındaki delta, bir zamanlar bir göl içerdiğine dair kanıtlara katkıda bulunuyor. Benzer şekilde, Salda Gölü, çevreleyen anakayadan aşınmış ve yıkanmış kaya birikintileriyle dolu alüvyon yelpazeleri içerir. Ekip, Salda Gölü’nün alüvyon yelpazelerine taşların nasıl yerleştiğini inceleyerek Jezero’daki çökelme süreçleri hakkında daha fazla bilgi edinebilir.
Salda Gölü’nün kuzeydoğu kenarında çamurun hakim olduğu bir kıyı şeridi bulunmaktadır. Çamur muhtemelen yakındaki bir yeraltı suyu sızıntısından kaynaklanıyor. Açık denizdeki daha koyu renkli özellikler, bu çamurlu dolguda aktif olarak biriken modern mikrobiyalitlerdir.
Jezero’da yeraltı suyunun nasıl bir rol oynadığı bilinmiyor. Salda Gölü gibi analog ortamları incelemek, araştırmacılara Jezero’da geçmiş yeraltı sularının kanıtlarını ararken daha iyi bir bağlam sağlamaya yardımcı olur ve potansiyel biyolojik imza arayışını daha da ilerletir.
Salda Gölü’nden yapılan bu gözlemlerle, Horgan ve meslektaşları araştırma sorularına daha iyi odaklanabildiler. Antik Jezero gölünde mikroplar varsa, nerede yaşadılar ve mikrobiyal yapılar inşa ettiler mi? Bunların geçmiş kanıtlarını aramak için en iyi yerler neresidir: yeraltı suyu kaynaklarının yakınında mı? Deltaya yakın mı? Ya da daha uzakta, sakin kıyı şeritlerinde veya çamurlu koylarda mı?
Kaynak: earthobservatory.nasa.gov
1 Trackback / Pingback