İnsanların büyük çoğunluğu felaketle sonuçlanan küresel yok oluş olaylarını düşündüklerinde akıllarına kırsal bölgelere lav püskürten süper volkanlar ya da uzaydan gelen devasa ateş topları gelir. Ancak son zamanlarda yapılan çalışmalar, dünya tarihindeki en yıkıcı yok oluş olaylarından bazılarından muhtemelen çok daha az saldırgan bir suçlunun -ağaç köklerinin- sorumlu olduğunu göstermektedir.
Yakın zamanda yapılan bir çalışmada bilim insanları, 419 ila 358 milyon yıl önce Devoniyen dönemi boyunca meydana gelen çeşitli nüfus düşüşlerinin arkasındaki nedenleri inceledi. Bu erken karasal yaşam formlarının yayılması, dünyadaki suda yaşayan hayvanların neredeyse %70’ini yok eden bir dizi deniz yok oluşu olayına denk gelse de, ilk bitkiler bu dönemde karada kolonileşmeye başladı.
Daha önceki çalışmalara göre, ilk bitkilerin ortaya çıkışı Avrasya’nın karasal ortamlarındaki fosfor seviyelerinin önemli ölçüde düşmesine neden olmuştur. Bu durum, ilk ağaç köklerinin kayaları çözerek bu önemli besin maddesini ortamdan salmış olabileceği hipotezini doğurmuştur.
Fosfor Dünya’daki tüm yaşam için gereklidir, bu nedenle köklerin ortaya çıkması muazzam bir bitki büyümesini kolaylaştırmış olmalıdır. Bununla birlikte, aynı zamanda, çürüyen ve ölü bitki maddelerinden kaynaklanan büyük miktarlarda fosfor antik okyanuslara boşaltılmış ve deniz ekosistemleri üzerinde önemli bir etkiye sahip olmuştur.
Araştırmanın yazarı Gabriel Filippelli’ye göre, “analizimiz, ağaç köklerinin ortaya çıkışının muhtemelen geçmiş okyanusları ekstra besinlerle doldurarak devasa alg patlamalarına yol açtığını gösteriyor.” Okyanuslardaki oksijenin büyük bir kısmı bu hızlı ve yıkıcı alg patlamaları nedeniyle kaybolacak ve bu da felaketle sonuçlanan kitlesel yok oluş olaylarına yol açacaktı.
Ötrofikasyon olarak bilinen bu olaylar zinciri, göllerde ve nehirlerde çok fazla gübre veya diğer antropojenik besin kaynakları suyu kirlettiğinde sıklıkla görülür.
Araştırmacılar, ötrofikasyonun tarihsel kanıtlarını bulmak için Grönland ve İskoçya’ya yayılmış beş Devoniyen göl yatağından jeokimyasal kayıtları inceledi. Bulguları, Devoniyen dönemi boyunca çeşitli zaman aralıklarında karasal fosforda önemli bir düşüş olduğunu doğruladı. Daha da önemlisi, bu değişimlerin zamanlaması fosilleşmiş odunsu bitkilerin yaşlarıyla eşleşti ve bu da köklü ağaçların gelişiminin bu besin çıkışının asıl nedeni olduğunu gösterdi.
Daha da önemlisi, çalışmanın yazarları bu değişikliklerin sıklıkla yıkıcı yok oluş olaylarını takip ettiğini keşfetmiştir. Örneğin, sucul fosfor seviyelerindeki iki önemli artışın, deniz ailelerinin %40’ının ve cinslerin %60’ının yok olmasına neden olan Geç Devoniyen yok oluşunun iki ana dalgasıyla aynı zamana denk geldiği gösterilmiştir.
Verilerin detaylı bir incelemesi, okyanusa fosfor ihracatının döngüler halinde gerçekleştiğini ve yerel iklimdeki değişikliklerle ilişkili olduğunu ortaya koymuştur. Özellikle, nem daha fazla bitki gelişimini teşvik ettiğinden ve dolayısıyla fosfor akışını artırdığından, değişim daha yağışlı zamanlarda daha belirgindi.
Bu bilgilerin önemini yorumlayan Filippelli’ye göre, “antik dünyadaki doğa olaylarının felaketle sonuçlanmasına ilişkin bu yeni bilgiler, günümüzde insan faaliyetlerinden kaynaklanan benzer koşulların sonuçları hakkında bir uyarı niteliği taşıyabilir.”
Kaynak: iflscience
İlk yorum yapan olun