Mars’taki bir kanyona, yüksek lisans öğrencisi Madison Hughes tarafından Türkiye’deki bir nehre atfen Sakarya Vadisi adı verildi. Mars’taki bir kanyona adını veren Yer ve Gezegen Bilimleri Bölümü yüksek lisans öğrencisi Madison Hughes’un başarısını çok az kişi gösterebilir. Gale Krateri, artık resmi olarak Sakarya Vadisi olarak bilinen coğrafi özelliğe ev sahipliği yapıyor.
Hughes bu ismi bir başka yerel doğal özellik olan Gediz Vadisi’ni tamamlamak için seçti. Sakarya Vadisi gibi bazı Mars vadileri daha çok kanyon ve hatta uçurum olarak tanımlansa da, “vadi” genel adı Dünya’daki bir vadiye benzer bir özelliği ifade etmektedir.
Mars’taki tüm vadilere Dünya’daki çağdaş ya da geleneksel nehirlerin adlarının verilmesini öngören adlandırma kuralları uyarınca, Sakarya Vadisi ve Gediz Vadisi’nin her ikisi de Türkiye’deki nehirlerin adlarını taşıyor.
Hughes şunları söyledi: “Sakarya Vallis’e daha önceki çalışmalarda sadece Sharp Dağı’ndaki birkaç kanyondan biri olarak atıfta bulunulmuştu. Gale Krateri’nin Büyük Kanyonu gayri resmi bir isimdi, ancak gördüğünüz gibi bu, araştırmamın bazı okuyucularının kafasını karıştırabilirdi. Kanyonun resmi bir isme ihtiyacı olduğuna inandık çünkü gelecek makalemde çok önemli bir rol oynuyor.
Hughes, James S. McDonnell Seçkin Üniversite Profesörü Raymond Arvidson ile işbirliği içinde Mars’ta geçmişteki su akışını araştırıyor. Gale Krateri’ndeki Aeolis Mons (Sharp Dağı olarak da bilinir) üzerinde Hughes’un mevcut araştırması, Sakarya Vadisi ve çevresindeki diğer kanyon ve vadilerdeki enkaz akışı birikintileri gibi görünen yüzey özelliklerini araştırıyor. Hem Sakarya Vallis hem de Gediz Vallis ile ilgili analizi, NASA’nın önümüzdeki yıllarda Gediz Vallis’i keşfedecek olan Curiosity gezicisinden alınan ölçümleri tamamlayacak.
Hughes’a göre, Sakarya Vadisi ve diğer Sharp Dağı vadilerindeki bu enkaz akıntısı birikintilerinin varlığı, “oluşumları sırasında önemli miktarda yeraltı suyu olduğunu göstermektedir.” Sharp Dağı’ndaki devasa kanyonlar ve vadiler oluştuktan sonra bile, bu bölge hala kar veya yağmur şeklinde yağışa ihtiyaç duymaktadır.
Bir ismin değeri nedir? Gökbilimciler arasında küresel profesyonel işbirliğini teşvik eden Uluslararası Astronomi Birliği (IAU) tarafından resmi olarak belirlenene kadar, gezegen cisimlerine ve özelliklerine geleneksel olarak keşfedenler tarafından isimler verilir. IAU, sürecin bir parçası olarak isimlendirmenin gücünü ve isimlerin temsil ettiği sinyalleri dikkate alır.
Örneğin, Perseverance görevi üzerinde çalışan NASA bilim adamları, Navajo Ulusunun onayı ve işbirliği ile Mars’ta Dünya’dakilere benzer jeolojiye sahip yerleri belirlemek için Navajo terimlerini kullandılar. Eskiden Ultima Thule olarak bilinen uzak Kuiper Kuşağı nesnesinin adının Powhatan/Algonquian dilinde “gökyüzü” anlamına gelen Arrokoth olarak değiştirilmesi de benzer bir düşünceyle yapılmıştır.
Hughes’a göre herhangi bir yerbilimci, üzerinde çalıştığı anıta isim vermeyi özel bir şans olarak değerlendirecektir. Bence bu, Sakarya Vadisi’nin gelişimi üzerine yaptığım araştırmanın önemini artırıyor. Başka bir gezegende olsa da bu bölgeyle her zaman güçlü bir bağım olacak.
Uluslararası Astronomi Birliği’nin isimlendirme komitesi, 14 Aralık 2020’de Hughes’un yıldız için resmi olarak sunduğu Sakarya Vallis ismini kabul etti.
Kaynak: artsci.wustl.edu