Avrupa Güney Gözlemevi’nin (ESO) Çok Büyük Teleskobu’nu (VLT) kullanan gökbilimciler, bir ötegezegen atmosferinde şimdiye kadar tespit edilen en ağır element olan baryumu buldu. Güneş sistemimizin dışındaki yıldızların yörüngesinde dönen iki aşırı sıcak gaz devi olan WASP-76 b ve WASP-121 b ötegezegenlerinin atmosferlerinde baryum bulunması astronomları şoke etti. Bu beklenmedik bulgu, bu garip ortamların potansiyel özellikleri hakkında spekülasyonlara yol açıyor.
Çalışmanın başyazarı ve Porto Üniversitesi ile Portekiz’deki Astrofizik ve Uzay Bilimleri Enstitüsü doktora adayı olan Tomás Azevedo Silva, bu gezegenlerin atmosferlerinin üst katmanlarında neden bu kadar ağır bir elementin bulunduğunun kafa karıştırıcı ve mantığa aykırı bir soru olduğunu söyledi.
WASP-76 b ve WASP-121 b tipik ötegezegenler değildir. Her ikisi de “ultra-sıcak Jüpiterler” olarak adlandırılırlar. Çünkü Jüpiter’e benzer boyuttadırlar ve 1000°C’nin üzerine çıkan olağanüstü ısınmış yüzeylere sahiptirler. Bu, ev sahibi yıldızlarına yakın olmalarının bir sonucudur ve bu da her yıldızın etrafında bir ila iki günlük bir yörünge periyodu ile sonuçlanır. Bu durum bu gezegenlere bazı alışılmadık özellikler kazandırmaktadır; örneğin WASP-76 b’de gökbilimciler demir yağdığını düşünmektedirler.
Yine de demirden 2,5 kat daha ağır olan baryumun WASP-76 b ve WASP-121 b’nin üst atmosferlerinde keşfedilmesi bilim insanlarını hayrete düşürdü. Porto Üniversitesi ve IA’dan araştırmacı Olivier Demangeon’a göre, “gezegenlerin muazzam yerçekimi göz önüne alındığında, baryum gibi ağır elementlerin hızla atmosferin alt katmanlarına inmesini beklerdik.”
Azevedo Silva’ya göre bu keşif oldukça tesadüfiydi. Baryum beklediğimiz ya da aradığımız bir şey değildi, bu yüzden gezegenden geldiğini iki kez kontrol etmek zorunda kaldık çünkü daha önce bir dış gezegende hiç gözlemlenmemişti.
Bu ultra-sıcak Jüpiterlerin her ikisinin de atmosferinde baryum bulunması, bu gezegen sınıfının daha önce düşünülenden çok daha tuhaf olabileceğini gösteriyor. Pirotekniklere güzel yeşil rengini veren baryum zaman zaman kendi gökyüzümüzde görülebilse de, bilim insanları için bilmece, hangi doğal sürecin bu ağır elementi bu dış gezegenlerde bu kadar yüksek seviyelere getirmiş olabileceğidir. Demangeon şöyle diyor: “Şu anda mekanizmalar konusunda emin değiliz.
Ultra sıcak Jüpiterler, dış gezegen atmosferlerinin araştırılmasında inanılmaz derecede yardımcı oluyor. Gazlı ve sıcak olmaları nedeniyle son derece geniş bir atmosfere sahiptirler, bu da onları daha küçük veya daha soğuk gezegenlere göre görüntülemeyi ve incelemeyi kolaylaştırır.
Bir ötegezegenin atmosferini belirlemek için çok özel bir teknolojiye ihtiyaç vardır. Araştırmacılar, ESO’nun Şili’deki VLT’sinde bulunan ESPRESSO cihazını kullanarak WASP-76 b ve WASP-121 b’nin atmosferlerinden süzülen yıldız ışığını incelediler. Bu sayede içlerinde baryum da bulunan bir dizi bileşen kolayca tanımlanabildi.
Bu son bulgular, dış gezegenlerin sırlarını çözmeye henüz başladığımızı göstermektedir.
Avrupa Güney Gözlemevi’nin (ESO) Aşırı Büyük Teleskopu (ELT) gibi gelecekteki teleskoplar, yüksek çözünürlüklü ArmazoNes yüksek Dağılımlı Echelle Spektrografı (ANDES) gibi araçlarla donatılacak. Bu da gökbilimcilerin Dünya’ya benzer kayalık gezegenler de dahil olmak üzere büyük ve küçük ötegezegenlerin atmosferlerini çok daha ayrıntılı olarak incelemelerine ve bu garip dünyaların doğası hakkında daha fazla bilgi toplamalarına olanak sağlayacaktır.
Kaynak: Phys.org
Günceleme: 13/10/2022 19:00
İlk yorum yapan olun